DUTCH

Introductie

Deze website biedt patiënten van verschillende landen een gezamenlijk platform om informatie over mastocytose te zoeken en met elkaar te delen.

Het doel is om een algemene introductie te geven over de ziekte en om links te bieden naar verschillende Europese patiëntenverenigingen voor het ondersteunen van onderlinge contacten en informatie-uitwisseling.

Mestcellen

Mestcellen zijn onderdeel van ons immuunsysteem. Ze worden aangemaakt in het beenmerg en verplaatsen zich van daaruit naar weefsels waar ze zich ophouden in de buurt van bloedvaten of zenuwen. Mestcellen worden over het algemeen niet gevonden in het bloed, daarom kan de aanwezigheid van mestcellen alleen worden vastgesteld door middel van een biopsie (bv. in huid of beenmerg) en niet in een bloedmonster. In de mestcellen worden stoffen geproduceerd en opgeslagen (bv. histamine); als deze vrijkomen kan dit leiden tot symptomen.

Mastocytose

Zoals hiervoor al is gezegd zijn mestcellen onderdeel van ieders immuunsysteem, dus ook bij gezonde mensen. Het verschil is dat er bij patiënten met mastocytose een abnormale groei en accumulatie (vermenigvuldiging) van mestcellen in één of meerdere organen (bv. huid, beenmerg, lever, milt) is. Mastocytose is een aandoening die zich in verschillende vormen kan uiten.

Symptomen

Symptomen worden vaak veroorzaakt door degranulatie (vrijkomen) van mediators (hulpstoffen) die zijn opgeslagen in mestcellen. Mestcellen bevatten granules (pakketjes) van chemicaliën zoals histamine die uit de mestcel kunnen vrijkomen. Deze chemische uitstoot kan leiden tot verschillende symptomen: flushing (rood worden), jeuk, diarree, maag- en darmstoornissen, misselijkheid, buikpijn, spierpijn, botpijn, osteoporose (botontkalking), hypotensie (verlaagde bloeddruk), anaphylaxie (bewustzijnsverlies), hartkloppingen, hoofdpijn, concentratieproblemen, extreme vermoeidheid en uitputting, brainfog (sufheid), duizeligheid, irritatie, boosheid, depressie en angst. Er zijn verschillende typen mastocytose en de symptomen kunnen acuut of chronisch zijn. De hevigheid van de symptomen kan mild zijn maar ook ernstig, een acute anaphylaxie is potentieel levensbedreigend, en is afhankelijk van triggers (prikkels) die enorm kunnen verschillen tussen patiënten onderling. In het zeldzame geval van agressieve systemische mastocytose en in mestcel leukemie kunnen symptomen optreden door de verandering en vernietiging van organen door mestcelinfiltratie.

WHO-klassificatie van mastocytose

Cutane Mastocytose (CM)

• Maculopapular cutane mastocytose (MPCM) (ook genoemd Urticaria Pigmentosa (UP))
• Diffuse cutane mastocytose (DCM)
• Mastocytoma

Systemische Mastocytose (SM)

• Indolente systemische mastocytose (ISM) (meest voorkomende vorm van SM)
  • Geisoleerde beenmerg mastocytose (BMM)
  • Smeulende systemische mastocytose (SSM)
• Systemische mastocytose met een daaraan geassocieerde bijkomende clonale hematologische ziekte (SM-AHNMD)
• Aggressieve systemische mastocytose (ASM)
• Mestcel leukemie (MCL)
• Mestcel sarcoma (tumor)
• Extracutane mastocytoma

De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) heeft mastocytose onderverdeeld in twee verschillende ziektes: cutane mastocytose en systemische mastocytose.

1. Cutane mastocytose (CM), die een exclusief dermatologische ziekteis, hoewel de symptomen veroorzaakt door de mediators systemisch van aard kunnen zijn.

Bij cutane mastocytose is er alleen in de huid een toename van mestcellen. Het is ALTIJD een goedaardige ziekte. Cutane mastocytose wordt vooral gevonden bij kinderen en verdwijnt bij de meeste kinderen in de puberteit. Meestal is cutane mastocytose niet erfelijk.

a) Verschillende typen cutane mastocytose

Maculopapulare cutane mastocytose (MCPM), voorheen genoemd urticaria pigmentosa (UP) is het meest voorkomende patroon. Het bestaat uit vele kleine roze of bruine vlekken of zwellingen die op het lichaam verschijnen maar meestal niet in het gezicht. Telangiectasia macularis eruptiva perstans (TMEP) is een zeldzame subvariant van MPCM. Het geeft blijvende roze vlekken op de huid van het lichaam van volwassenen. Het geeft flushing en jeuk rond de kleine bloedvaten.

Diffuse cutane mastocytose (DCM): een erg zeldzame vorm die aanwezig is bij de geboorte; de huid is verdikt en er ontstaan vaak blaren.

Mastocytoma: een zeldzame vorm die wordt gezien bij kinderen. Het geeft enkelvoudig of meervoudig verhoogde knobbels te zien.

b) Diagnostische criteria voor cutane mastocytose

De diagnose van cutane mastocytose is gebaseerd op onderzoek naar klinische (het ziektebeeld) en histologische (in de weefsels) lesies (beschadigingen) van de huid en de afwezigheid van definitieve criteria van systemische betrokkenheid:

• typisch eczeemachtig; het teken van Darier (het zwellen en opvlammen van de huid als je erover wrijft) kan positief zijn.
• positieve huid biopsie:
  • mestcelinfiltratie in de huid (> 15 mestcellen) of verspreide mestcellen (> 20 mestcellen)
  • opsporen van een zg. KIT-mutatie in de mestcellen.

2. Systemische mastocytose is een hematologische ziekte

Systemische mastocytose is een zogenaamd myeloproliferatief (het beenmerg maakt te veel van een bepaald type bloedcellen aan) neoplasme (vorming van nieuw weefsel). Mestcelproliferatie wordt gevonden in minstens één orgaan (meestal het beenmerg) en moet worden bevestigd door een biopsie. De huid kan betrokken zijn maar dat hoeft niet. Systemische mastocytose doet zich normaal voor bij volwassenen. Het heeft een chronisch verloop en kan niet worden genezen. De prognose van systemische mastocytose is meestal gunstig. Heel soms verandert een vorm van mastocytose in een andere vorm. In de meeste gevallen is systemische mastocytose niet erfelijk.

a) Verschillende typen systemische mastocytose

Indolente systemische mastocytose (ISM): de meest voorkomende vorm. Het kan onveranderd blijven door het leven heen en verandert zeldzaam in een ander type. Een subvariant is beenmerg mastocytose, die nooit samengaat met huidaandoeningen. Een andere subvariant is smeulende systemische mastocytose met veel meer mestcellen.

Systemische mastocytose geassocieerd met een bloedaandoening (SM-AHNMD): bij sommige patiënten kunnen zich verschillende typen bloedziekten ontwikkelen. Ze kunnen worden gevonden door een routine bloedtest of een beenmerg biopsie.

Agressieve systemische mastocytose (ASM): deze ziekte gaat samen met de beschadiging van tenminste één orgaan. Huidaandoeningen zijn zeldzaam.

Mestcel leukemie (MCL): dit is een buitengewoon zeldzame hematologische (bloed) ziekte. Er zijn geen huidaandoeningen.

Er zijn twee verschillende en zeer zeldzame mestcel tumoren. Mestcel sarcoma, die kwaadaardig is en extracutane mastocytoma, een goedaardige tumor die zich niet in de huid bevindt.

b) Diagnostische criteria voor systemische mastocytose

De diagnose van systemische mastocytose wordt vastgesteld bij patiënten wiens biopsie van een inwendig orgaan (meestal het beenmerg) voldoet aan ten minste één major (groot) criterium en aan ten minste drie minor (kleine) criteria.

Major criterium

Multifocale (op meerdere plaatsen) dichte infiltratie van mestcellen (> 15 mestcellen per ophoping)

Minor criterium

1. meer dan 25% van de mestcellen laten een abnormale vorm zien (kluwenvormig of langwerpig)
2. ontdekking van een genetische afwijking van de mestcellen, de KIT-mutatie op codon 816
3. mestcellen laten CD2 en/of CD25 zien
4. serumtryptase (een specifiek eiwit voor mestcelactiviteit in het bloed) > 20 ng/ml

c) Verder onderzoek kan bestaan uit een volledige telling van bloedcellen, echo-onderzoek, botdichtheidscan en endoscopieën (inwendig cameraonderzoek).

Behandeling

De behandeling van indolente systemische mastocytose is symptoom georiënteerd en bestaat uit het vermijden van individuele triggers die mestcel degranulatie kunnen veroorzaken. De behandeling bestaat primair uit het toedienen van anti-histamines. Meer agressieve vormen van systemische mastocytose worden behandeld met cytoreducerende medicatie (chemotherapie). Heel soms is meervoudige chemotherapie, bestraling of beenmergtransplantatie noodzakelijk.

Literatuur

European Competence Network on Mastocytosis. Informatie over mastocytose. http://www.univie.ac.at/ecnm/html/oben.html

Horny. HP. Mastocytosis: an unusual clonal disorder of bone marrow-derived hematopoietic progenitor cells. Am J Clin Pathol. 2009 Sep;132(3):438–47.

Valent P, Horny HP, Escribano L, Longley BJ, Li CY, Schwartz LB, Marone G, Nunez R, Akin C, Sotlar K, Sperr WR, Wolff K, Brunning RD, Parwaresch RM, Austen KF, Lennert K, Metcalfe DD, Vardiman, JW, Bennett JM. Diagnostic criteria and classification of mastocytosis: a consensus proposal. Leuk Res. 2001 Jul;25(7):603–626.

Valent P, Akin C, Sperr W, Horny HP, Arock M, Lechner K, Bennett JM, Metcalfe D. Diagnosis and treatment of systemic mastocytosis: state of the art. Br J Haematol. 2003 Sep;122(5):695–717.

Valent P, Akin C, Sperr WR, Mayerhofer M, Födinger M, Fritsche-Polanz R, Sotlar K, Escribano L, Arock M, Horny HP, Metcalfe DD. Mastocytosis: pathology, genetics, and current options for therapy. Leuk Lymphoma. 2005 Jan;46(1):35-48.

Valent P, Akin C, Escribano L, Födinger M, Hartmann K, Brockow K, Castells M, Sperr WR, Kluin-Nelemans HC, Hamdy NA, Lortholary O, Robyn J, van Doormaal J, Sotlar K, Hauswirth AW, Arock M, Hermine O, Hellmann A, Triggiani M, Niedoszytko M, Schwartz LB, Orfao A, Horny HP, Metcalfe DD.

Standards and standardization in mastocytosis: consensus statements on diagnostics, treatment recommendations and response criteria. Eur J Clin Invest. 2007 Jun;37(6):435–53.