POLISH

Wstęp

Celem tej strony internetowej jest stworzenie wspólnej platformy umożliwiającej pacjentom z różnych krajów poszukiwanie i wymianę informacji na temat mastocytozy.

Strona zawiera ogólne informacje na temat choroby, jak również linki do różnych europejskich stron internetowych wspierających pacjentów i umożliwiających im nawiązywanie kontaktów.

Komórki tuczne (mastocyty)

Komórki tuczne należą do naszego układu odpornościowego. Są one wytwarzane w szpiku kostnym i przemieszczają się do tkanek, gdzie przebywają blisko naczyń krwionośnych lub nerwów. Zwykle mastocyty nie występują we krwi obwodowej. Z tego względu obecność mastocytów wykrywa się wyłącznie podczas biopsji tkanki (np. skóry lub szpiku kostnego), a nie podczas badania krwi. Mastocyty wytwarzają i gromadzą substancje (tj. histamina), które mogą być uwalniane i mogą wywoływać objawy choroby.

Mastocytoza

Jak wyjaśniono powyżej, mastocyty są częścią układu odpornościowego każdego człowieka. W przypadku pacjentów chorych na mastocytozę dochodzi do nadmiernego rozrostu i gromadzenia się mastocytów w jednym lub kilku organach (np. skórze, szpiku kostnym, wątrobie, śledzionie). Mastocytoza jest chorobą, której objawy mogą być różnorodne.

Objawy

Objawy mogą wynikać z nacieczenia lub uwolnienia substancji (ziaren) zgromadzonych w mastocytach. Mastocyty składają się z ziarnistości (lub ziaren) zawierających substancje chemiczne, w tym histaminę, które mogą zostać uwolnione poza mastocyty. To uwolnienie substancji chemicznych może doprowadzić do wystąpienia objawów takich jak: rumień, świąd, biegunka, dyspepsja (niestrawność), nudności, ból żołądka, bóle mięśni/kości, osteoporoza, zmiany w ciśnieniu krwi (zwykle przypadek określany jako hipotonia (niedociśnienie)), anafilaksja, wysokie tętno, bóle głowy, problemy z koncentracją, zmęczenie, zaburzenia myślenia, zawroty głowy, rozdrażnienie, złość, depresja i lęk. W każdym typie mastocytozy objawy mogą być ostre lub przewlekłe. Objawy mogą być łagodne albo zagrażające życiu; może to zależeć od czynników, które bardzo się różnią w zależności od pacjenta. W rzadkich przypadkach agresywnej mastocytozy układowej i białaczki mastocytarnej objawy są związane ze zmianami i uszkodzeniem organów spowodowanymi przez nacieki mastocytowe.

Klasyfikacja mastocytozy przez Światową Organizację Zdrowia (WHO)

Mastocytoza skórna (CM)

• pokrzywka barwnikowa (MPCM) (wcześniej nazywana: Urticaria Pigmentosa(UP))
• rozlana mastocytoza skórna (DCM)
• mastocytoma

Mastocytoza układowa (SM)

• mastocytoza układowa o powolnym przebiegu (ISM), (najczęściej spotykany typ mastocytozy układowej)
  • ograniczona mastocytoza szpiku kostnego (BMM)
  • tląca się mastocytoza układowa (SSM)
• mastocytoza układowa z klonalnym rozrostem linii komórkowych nie-mastocytarnych (SM-AHNMD)
• agresywna mastocytoza układowa (ASM)
• białaczka mastocytarna (MCL)
• mięsak mastocytarny
• mastocytoma w narządach poza skórą

Według klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia mastocytozę można podzielić na dwie odrębne choroby: mastocytozę skórną i mastocytozę układową.

1. Mastocytoza skórna (Cutaneous Mastocytosis, CM), która jest chorobą o charakterze wyłącznie dermatologicznym, chociaż objawy dotyczące mediatorów mogą być układowe.

W przypadku mastocytozy skórnej zgromadzone mastocyty są odizolowane w skórze. Mastocytoza skórna jest ZAWSZE chorobą łagodną. Występuje ona głównie u dzieci i często ulega remisji w okresie dojrzewania. W większości przypadków mastocytoza skórna nie jest chorobą dziedziczną.

a) Różne typy mastocytozy skórnej

Pokrzywka barwnikowa (MPCM) (wcześniej nazywana: Urticaria Pigmentosa(UP)) jest najczęściej spotykaną formą choroby. Liczne, małe, różowe lub brązowe plamy lub guzy występują zwykle na ciele, rzadko na twarzy. Rzadką postacią pokrzywki barwnikowej jest teleangiektazja plamista wysypkowa trwała (TMEP), której objawów zalicza się trwałe różowe plamy na ciele u dorosłych pacjentów. Do objawów można też zaliczyć rumień i świąd oraz obecność rozszerzonych naczyń krwionośnych.

Rozlana mastocytoza skórna (DCM): bardzo rzadka postać choroby, obecna najczęściej już przy urodzeniu – objawia się zgrubieniami skóry na której często pojawiają się pęcherze.

Mastocytoma: rzadka postać choroby występująca u dzieci. Występuje w postaci pojedynczych lub licznych guzków.

b) Kryteria diagnostyczne mastocytozy skórnej

Diagnoza mastocytozy skórnej oparta jest na badaniu klinicznym i histologicznym wykwitów skórnych oraz niewystępowaniu kryteriów świadczących o mastocytozie układowej:

• typowa wysypka, możliwe występowanie tzw. objawu Dariera
• pozytywny wynik biopsji skóry:
  • nacieki mastocytowe (> 15 mastocytów) lub rozproszone mastocyty (> 20 mastocytów)
  • lub wykrycie mutacji KIT

2. Mastocytoza układowa (SM) jest chorobą hematologiczną

Mastocytoza układowa jest nowotworem mieloproliferacyjnym. Rozrost mastocytów następuje przynajmniej w jednym z organów (zwykle w szpiku kostnym) i musi zostać potwierdzony przez biopsję. W tym przypadku skóra może, ale nie musi być zaatakowana. Mastocytoza układowa zwykle występuje u dorosłych. Ma ona przebieg chroniczny i jest nieuleczalna. Rokowania w przypadku mastocytozy układowej są zwykle korzystne. Rzadko jedna postać mastocytozy układowej przechodzi w inną. W większości przypadków mastocytoza układowa nie jest chorobą dziedziczną.

a) Różne typy mastocytozy układowej

Mastocytoza układowa o powolnym przebiegu (Indolent Systemie Mastocytosis, ISM): najczęściej spotykana. Może pozostawać w niezmienionej formie przez całe życie pacjenta i rzadko przechodzi w inną postać. Jednym z podtypów tej choroby jest mastocytoza szpiku kostnego, w przypadku której nigdy nie występują zmiany skórne. Innym podtypem jest tląca się mastocytoza układowa, która wykazuje wyższą ilość mastocytów.

Mastocytoza układowa z klonalnym rozrostem linii komórkowych nie- mastocytarnych (SM with Associated Clonal Hematologic Non-Mast Cell-Disease SM-AHNMD): u pacjentów mogą rozwinąć się różne rodzaje chorób krwi. Są one wykrywane w trakcie rutynowych badań krwi lub podczas biopsji szpiku.

Agresywna mastocytoza układowa (Aggressive Systemic Mastocytosis, ASM): chorobie tej towarzyszy zaburzenie funkcjonowania przynajmniej jednego narządu. Rzadko występują zmiany skórne.

Białaczka mastocytarna (Mast Cell Leukaemia, MCL): jest wyjątkowo rzadką chorobą hematologiczną. Białaczce mastocytarnej nigdy nie towarzyszą wykwity skórne.

Istnieją dwie różne i bardzo rzadkie formy nowotworu mastocytarnego. Mięsak mastocytarny (Mast Cell Sarcoma), który jest nowotworem złośliwym oraz Mastocytoma w narządach poza skórą (Extracutaneous Mastocytoma), która jest nowotworem łagodnym i może się znajdować w różnych narządach, ale nie w skórze.

b) Kryteria diagnostyczne mastocytozy układowej

Diagnozę mastocytozy układowej określa się u pacjentów, u których biopsja organów wewnętrznych (zwykle szpiku kostnego) spełnia przynajmniej jedno z głównych oraz przynajmniej trzy poboczne kryteria.

Kryteria główne

Wieloogniskowe gęste nacieki mastocytów (> 15 mastocytów na jednostkę).

Kryteria poboczne

1. ponad 25% mastocytów świadczy o nieprawidłowej morfologii (wrzecionowaty lub wydłużony kształt)
2. wykrycie mutacji KIT(receptora o aktywności kinazy tyrozynowej) w kodonie 816
3. ekspresja CD2 (cluster of differentiation – antygen różnicowania komórkowego) i/lub CD25 w mastocytach
4. stężenie tryptazy > 20ng/ml

c) Dalsze testy mogą obejmować: morfologię krwi, ultradźwięki, badanie DEXA (dwuwiązkową absorpcjometrię rentgenowską) oraz endoskopię.

Leczenie

Leczenie mastocytozy układowej o powolnym przebiegu opiera się na leczeniu objawów i unikaniu czynników wywołujących degranulację mastocytów. Leczenie polega na podawaniu leków blokujących receptory histaminowe. W przypadku bardziej agresywnych postaci mastocytozy układowej stosuje się leczenie cytoredukcyjne (chemioterapię). W rzadkich przypadkach stosuje się polichemioterapię, promieniowanie lub przeszczep komórek macierzystych.

Piśmiennictwo

Europejska sieć ośrodków zajmujących się mastocytozą. Informacja na temat mastocytozy. European Competence Network on Mastocytosis. Information On Mastocytosis. http://www.univie.ac.at/ecnm/

Horny. HP. Mastocytosis: an unusual clonal disorder of bone marrow-derived hematopoietic progenitor cells. Am J Clin Pathol. 2009 Sep;132(3):438–47.

Valent P, Horny HP, Escribano L, Longley BJ, Li CY, Schwartz LB, Marone G, Nunez R, Akin C, Sotlar K, Sperr WR, Wolff K, Brunning RD, Parwaresch RM, Austen KF, Lennert K, Metcalfe DD, Vardiman, JW, Bennett JM. Diagnostic criteria and classification of mastocytosis: a consensus proposal. Leuk Res. 2001 Jul;25(7):603–626.

Valent P, Akin C, Sperr W, Horny HP, Arock M, Lechner K, Bennett JM, Metcalfe D. Diagnosis and treatment of systemic mastocytosis: state of the art. Br J Haematol. 2003 Sep;122(5):695–717.

Valent P, Akin C, Sperr WR, Mayerhofer M, Födinger M, Fritsche-Polanz R, Sotlar K, Escribano L, Arock M, Horny HP, Metcalfe DD. Mastocytosis: pathology, genetics, and current options for therapy. Leuk Lymphoma. 2005 Jan;46(1):35-48.

Valent P, Akin C, Escribano L, Födinger M, Hartmann K, Brockow K, Castells M, Sperr WR, Kluin-Nelemans HC, Hamdy NA, Lortholary O, Robyn J, van Doormaal J, Sotlar K, Hauswirth AW, Arock M, Hermine O, Hellmann A, Triggiani M, Niedoszytko M, Schwartz LB, Orfao A, Horny HP, Metcalfe DD.

Standards and standardization in mastocytosis: consensus statements on diagnostics, treatment recommendations and response criteria. Eur J Clin Invest. 2007 Jun;37(6):435–53.